'Diagnoses en classificaties: kijk liever naar het individu'

'Het is heel cliché, maar doen waar de mens die last heeft van psychische klachten het meest bij gebaat is moet het uitgangspunt zijn.' Dat is de rode draad van het gesprek met Elnathan. Hij begint met de uitleg dat transdiagnostich behandelen eigenlijk niet haalbaar is: 'Transdiagnostisch betekent over diagnoses heen. Dit kan voor mij per definitie niet, omdat een diagnose een beschrijvende diagnose is, die je doet na uitgebreid onderzoek, waarin juist het totale beeld geschetst wordt.' Waar het dan wel over moet gaan volgens Elnathan? 'Ik vind dat we over de classificaties heen moeten nadenken en behandelen', stelt Elnathan. 'De term transdiagnostisch is dan wel een mooie term die kan helpen aan te geven dat je iemand niet in een hokje van een classificatiesysteem moet stoppen. Het is nu eenmaal een term die ook internationaal gebruikt wordt, maar eigenlijk is een diagnose dus per definitie iets wat over de verschillende classificaties heen gaat.'

'De DSM is geen afvinklijstje', Elnathan Prinsen

Gemeenschappelijke taal

Binnen de geestelijke gezondheidszorg en binnen de meeste landen is De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) hét classificatiesysteem dat gehanteerd wordt. 'De DSM gaat niet over diagnoses en is geen afvinklijstje', vertelt Elnathan. 'Het is puur een hulpmiddel om een internationaal gemeenschappelijke taal te hebben over hoe wij bepaalde problematiek classificeren, ook ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. Door allerlei verschillende ontwikkelingen in de afgelopen jaren is de DSM bijna een 'kookboek Geneeskunde' geworden, waarin lijstjes worden gevinkt, terwijl dit nooit zo bedoeld is.'

Weerstand

Elnathan vervolgt: 'Mensen zoeken tegenwoordig, veel meer dan voorheen, zelf op internet naar lijstjes en criteria en geven dan aan 'Oh, dit heb ik, dat heb ik ook'. En ook de voormalige financieringsstructuur via DBC's (diagnose behandel combinaties), volledig opgehangen aan classificaties, speelt erin mee dat steeds vaker de DSM-classificatie is gebruikt als de belangrijkste basis voor het organiseren van zorg rondom bepaalde mentale gezondheidsproblemen. Dit betekent ook dat cliënten het idee krijgen dat ze alleen worden gezien als een classificatie. En dat leidt af van de unieke en individuele klachten en behoeften van een cliënt. Hierdoor ontstaat er soms weerstand en tegenstand tegen het gebruik van de DSM-classificatie.’ Zelf is Elnathan niet voor of tegen de DSM, hij hamert er vooral op dat het juist wordt toegepast. Hij geeft aan dat het standpunt van de Nederlandse vereniging van Psychiatrie hierin een goed vertrekpunt is: 'Zij geven aan dat een DSM-classificatie heel weinig zegt over de individuele behandelbehoefte van een mens die lijdt aan een psychiatrische stoornis. Maar de hele groep mensen met psychiatrische stoornissen heeft toch belang bij het classificatiesysteem, omdat het leidt tot een internationaal gemeenschappelijke taal, waardoor we onderzoek kunnen doen. En dus is het indirect toch ook belangrijk voor die individuele cliënt.'

Keuzes maken

'Twintig jaar geleden, tijdens mijn opleiding tot psychiater, leerde ik al dat psychische problemen een complex samenspel zijn tussen sociale, psychologische en biologische factoren en dat je die allemaal moet meenemen in je diagnose', vertelt Elnathan. 'Deze beweging is dus niet nieuw, maar wel constant in ontwikkeling'. Binnen het aanbod van Parnassia Groep zijn er 3 kernprojecten waarbinnen het breder kijken naar de individuele cliënt wordt onderzocht: Patterns of Life (POL), Mentale Gezondheidscentra en Netwerkpsychiatrie. Elnathan: 'Dit gaat allemaal over dezelfde principes om breed te kijken naar de context van de mens waar de psychiatrische problemen ontstaan, zoals woonomstandigheden, schulden, opleidingsniveau, relaties en werk en naar datgene wat die persoon helpt. Dat is ook echt de visie op zorg van Parnassia Groep.' Het zijn volgens Elnathan projecten op verschillende niveaus in de zoektocht naar hoe we dit goed kunnen vormgeven. 'We zijn op zoek naar zowel wetenschappelijke methodes, als organisatievormen die daarbij helpen. En dan zullen we ook keuzes moeten maken in wat we wel doen, maar ook wat we niet doen. We moeten uiteindelijk kiezen voor hetgeen iedereen ook echt wil gaan gebruiken.'

Specialistische kennis

Wat betekent dit voor behandelaars en cliënten? 'We weten dat de mens die lijdt aan verschillende problemen niet gebaat is bij allemaal losse behandelingen in hokjes', legt Elnathan uit. 'Een behandeling dient daarom breed aangevlogen te worden. En dan kan het zijn dat er voor sommige onderdelen binnen die behandeling experts nodig zijn, maar het moet wel ingebed blijven in de behandeling die zich richt op de breedte en op continuïteit. Er is problematiek die hele specialistische behandeling vergt, dus we moeten die behandelingen ook koesteren, maar wel inzetten in een breder spectrum.' Dit brengt het gesprek direct tot een andere discussie: Wie is belangrijker, de generalist of de specialist en kan je ook specialist zijn in het generalisme? Elnathan: 'Het breed kunnen kijken en daarop acteren vergt heel veel specialistische kennis. Maar je hebt ook behandelingen die je gewoon veel moet doen en waar je specialist kan zijn in een bepaald type behandeling die een generalist niet per se kan. En dan is er daarnaast ook nog problematiek die weinig voorkomt en waar dus hele specialistische diagnostische kennis voor nodig is. Die specialismen wil je ook behouden, zoals specialismen rondom ernstige psychiatrische aandoeningen, ziekenhuispsychiatrie in combinatie met somatische aandoeningen en psychiatrische problematiek, de neuropsychiatrie in de relatie met verslaving, maar bijvoorbeeld ook het specialisme vanuit TOPGGz-afdelingen.'

Innovatie en ontwikkeling

'Het mooie aan ontwikkelingen zoals Patterns of Life (POL), Mentale Gezonheidscentra en Netwerkpsychiatrie is dat bijna al dit soort projecten voortkomen vanuit collega's binnen Parnassia Groep en we dit niet zonder de inzet van al deze collega's kunnen realiseren', benoemt Elnathan. 'Dat vind ik het leuke aan werken binnen Parnassia Groep; iedere collega kan bijdragen aan innovatie en ontwikkeling’ gaat hij verder. 'We willen innovatie en ontwikkeling stimuleren en staan open voor alle klinische relevante oplossingen voor actuele vraagstukken. We zijn trots op de innovatieve geesten binnen de groep en maken ook zeker kennis met de innovatieve geesten die we nog niet hebben ontdekt!'