Winterblues of winterdepressie: hoe staat het ervoor met jouw biologische klok?

“Het ‘talent’ van de biologische klok om ritmes aan te passen aan de tijd buiten is bij ieder mens verschillend” vertelt Bianca. Ze vervolgt: “Zoals alle talenten in onze hersenen: we kunnen niet allemaal hardlopen zoals Daphne Schippers, praten als minister Rutte of rekenen als Albert Einstein.”

Wat gebeurt er met onze biologische klok in de winter?

“De biologische klok weet gedurende de winterperiode minder goed wanneer omgeschakeld moet worden van nacht naar dag. Als dat langere tijd aanhoudt kan het ritme ontregelen en kan je verschillende klachten ervaren” vertelt Bianca. De voornaamste klachten die mensen ervaren zijn bijvoorbeeld: stemmingsproblemen zoals prikkelbaarheid en/of toegenomen labiliteit, slaapproblemen, energieproblemen, concentratieproblemen, darmklachten of schommelingen in lichaamstemperatuur.

Winterblues of winterdepressie?

Veel mensen ervaren een milde mate van ontregeling met de overgang naar de wintertijd en ontregeling van ritmes kan altijd plaatsvinden volgens Bianca, maar of je last hebt van een winterblues of winterdepressie hangt af van hoe je functioneert. “We noemen het een winterblues als je last hebt van ontregeling, maar je er niet voor ziek hoeft te melden, in conflicten geraakt en redelijk kan blijven functioneren. Als de klachten langer dan twee weken aanhouden en je in functioneren wordt beperkt bijvoorbeeld je moet je ziekmelden vanwege energietekort en/of prikkelbaarheid, dan praten we over een winterdepressie. De klachten van een winterdepressie zijn dus heviger dan bij een winterblues.” vertelt Bianca.

Wat te doen bij klachten?

Heb je klachten rond de overgang van de tijd? Dan kan je verschillende dingen zelf doen. Bianca geeft een aantal do’s en don’ts: “Houd een vast slaappatroon aan, ook als je slecht geslapen hebt, sta dan op dezelfde tijd op, eet regelmatig en ga naar buiten met name in de ochtend. Het is ook belangrijk om overdag niet te slapen, maar dat vooral ’s nachts te doen en overdag bezig te blijven. Als dit toch niet lukt, kan je een powernap doen, maar wel voor 3 uur ’s middags. Sta daarna gewoon weer op en ga desnoods ’s avonds een half uur eerder naar bed. Houd hierbij rekening dat 3 of 4 uur eerder naar bed gaan niet helpt.” Door zoveel mogelijk van deze do’s en don’ts toe te passen zal de overgang makkelijker gaan. Als de overgang toch niet geleidelijk en soepel verloopt en iemand langdurig klachten blijft ervaren dan is het belangrijk om hier iets aan te doen, bijvoorbeeld met behulp van lichttherapie.

Lichttherapie

Met lichttherapie wordt gefilterd licht aangeboden, waarmee we de biologische klok vertellen hoe laat het is. Meestal gebeurt dit in de ochtend. 60-70% van de mensen die gebruik maakt van lichttherapie ervaart een significante verbetering.

In de specialistische ggz bij PsyQ is lichttherapie echt een zogenoemde ‘add-on’ behandeling en deze kan alleen in combinatie met een andere behandeling”, legt Bianca uit. “Bij ADHD heeft bijvoorbeeld 80% van de mensen een slaapprobleem. Hiervan ervaart zeker 30% een seizoensgebonden patroon. Deze cliënten kunnen hiervoor lichttherapie volgen.” Aldus Bianca.

Ook vertelt Bianca dat lichttherapie niet alleen voor een winterdepressie wordt ingezet, maar dat lichttherapie eigenlijk het hele jaar door toepasbaar is en ook bij verschillende klachten. “Ook bij bijvoorbeeld een niet-seizoensgebonden depressie zetten we lichttherapie in. Maar ook bij slaapproblemen bij mensen met autisme of bij stemmingsklachten rondom de menstruatiecyclus.

Zelf een lamp aanschaffen of niet?

Het is volgens Bianca niet aan te raden zomaar zelf een lamp via internet te kopen, maar belangrijk om – zeker voor de eerste keer – begeleiding te krijgen bij lichttherapie, omdat het echt een expertise is. “We onderzoeken dan de juiste dosering en de sterkte van het licht. We observeren hoe iemand reageert op het licht. Iemand start altijd met 5 dagen licht en daarna vindt er een evaluatie plaats. Tijdens deze evaluatie beoordelen we of de lichttherapie aanslaat: zijn de ritmes die ontregelt zijn aan het schuiven? Slaapt iemand weer goed? Voelt iemand zich stabieler? Heeft iemand meer energie? Kan iemand zich beter concentreren? Op basis daarvan bepalen we of iemand wel of niet doorgaat. Iemand met een klassieke winterdepressie kan al baat hebben bij 1 (werk)week lichttherapie, maar bij PsyQ zien we dat mensen gemiddeld 2-3 weken lichttherapie nodig hebben. Wanneer iemand baat heeft bij lichttherapie, kan vervolgens de cliënten begeleid worden in de aanschaf van een geschikte lamp en hoe deze thuis te gebruiken.”

Waar wordt lichttherapie aangeboden?

Op de lichtpoli waar Bianca werkt in Den Haag komen cliënten vanuit verschillende lopende behandelingen en vanuit verschillende partners, zoals de wijkteams, vanuit Parnassia (ouderen) of vanuit andere PsyQ afdelingen. Voor een klassieke winterdepressie, waarbij geen sprake is van andere onderliggende klachten en alleen lichttherapie nodig is, wordt iemand verwezen naar Indigo. Binnen Parnassia Groep wordt er op verschillende vestigingen van PsyQ en Indigo lichttherapie geboden, maar per vestiging zijn er wel verschillende type lampen. Het kan dus zijn dat het type lamp dat voor iemand geschikt is niet op een bepaalde locatie aanwezig is, waardoor geadviseerd wordt naar een andere locatie te gaan. Ervaar jij langdurige klachten naar aanleiding van het verschuiven van de klok van zomer naar wintertijd? Praat hierover met jouw huisarts. Hij/zij kan beoordelen of lichttherapie iets voor jou kan betekenen en kan een verwijzing regelen binnen Parnassia Groep. Als je al binnen PsyQ of Indigo in behandeling bent kan je hierover ook in gesprek met jouw behandelaar.