"Nu stap ik de wereld van de mannen in"

‘Transgenders groeien vaak op met een groot geheim. Het geheim is het gevolg van de bejegening in onze maatschappij; anders zijn past niet binnen de kaders. Dat geeft veel stress (minderheidsstress), ze hebben het psychisch zwaar. Je kunt dat heel nuchter zien aan de zelfmoordcijfers. Die zijn nog steeds, ook in Nederland, dramatisch hoog onder mensen met een andere seksuele voorkeur of genderidentiteit.

Die genderidentiteit vormt zich heel jong, dus vanaf jongs af aan word je met verwachtingen geconfronteerd waar je niet aan kunt voldoen. Dat snap je op jonge leeftijd meestal niet, maar het wringt en schuurt wel. Het brengt ontwikkelingsrisico’s met zich mee, zelfs bij de jongeren die vrij snel hulp en steun krijgen. Ook bij hen zie je vaak een laag zelfbeeld.’

Dit is wie ik ben

‘In 1987 ben ik zelf hulp gaan zoeken en ben ik in transitie gegaan. Op mijn geboortekaartje stond ‘meisje’, maar ik voelde me man. Voor mezelf was dat heel duidelijk, dit is wie ik ben en de transitie is iets wat moet gebeuren. Een van de dingen waar ik tegenaan liep, is dat ik er de eerste jaren als transman heel jong uitzag. Daardoor werd ik twee keer afgewezen bij sollicitaties, ik voldeed qua uiterlijk niet aan hun idee van een manager. Bij de 4e brief vond ik wel een baan, dus het was niet zo dramatisch hoor, maar ik voelde me best gekrenkt en begreep het op dat moment niet.’

Nood aan professionele hulp voor transgenders

‘Vanaf 2005 ben ik gaan werken in de genderzorg. Ik kwam in dienst bij de landelijke vereniging Humanitas. Die had een landelijke werkgroep voor mensen die transseksueel waren, zo heette dat toen. Ik was coördinator en werkte met 30 vrijwilligers die voorlichting gaven en lotgenotencontact organiseerden. Ik vond met twee andere betaalde collega's dat er eigenlijk ontzettende nood was aan professionele hulp voor transgender personen, jongeren en volwassenen, maar ook voor hun naasten.  Met dat kleine groepje hebben we een start gemaakt met een professionele zorginstelling helemaal gespecialiseerd op mensen met genderdysforie. Toen in 2015 alle jeugdhulp van de landelijke betaling naar de gemeentelijke financiering ging was dat voor ons de doodsteek. Parnassia Groep is de redding geweest, het zorgbedrijf PsyQ heeft ons toen binnengehaald.

Ervaringsdeskundigheid inzetten

Wij zijn destijds door Mark Blom, directeur PsyQ, echt met open armen verwelkomt. Dat was de start van ons team bij Youz Zaandam (toen Lucertis). Binnen dat team was er sprake van totale gelijkwaardigheid, geen enkele stem woog zwaarder. Ik werkte als één van de ervaringskundige professionals binnen het team, daarnaast maakt het team gebruik van ervaringsdeskundige vrijwilligers. Zeker de eerste jaren kwamen we als team bij elkaar thuis, aten we samen en vertelden we verhalen. Er was heel veel belangstelling voor onze ervaringsverhalen om zo onze eigen cliënten beter te kunnen begrijpen. Ik denk dat je de ervaringsdeskundigheid niet beter kunt inzetten dan zo.’

‘Het is totale bullshit wat je vertelt’

‘Ervaringsdeskundigen bieden de cliënt iets enorm waardevols aan, namelijk iemand die weet hoe het voelt waar je doorheen gaat en ook een rolmodel is. Iemand die kan laten zien dat het goed komt of dat het goed kan komen. Het maakt nogal een verschil of een hulpverlener met of zonder ervaringsdeskundigheid zegt: ‘Nou hoor eens, het is totale bullshit wat je vertelt.’ Het gevoel van niet gehoord of begrepen worden, maakt plaats voor echte interesse en betrokkenheid.’
Ervaringswerker moeten meedenken met beleid

‘Binnen de organisatie moeten ervaringswerkers kunnen meedenken, vind ik. Tijdens het bespreken van cliënten en in overleggen waar het beleid van de instelling en de hulpverlenersplannen worden bepaald. Maak daarbij vooral gebruik van de ervaring en kennis die al is opgedaan, zou ik zeggen, want we weten ook hoe het fout kan gaan. Als je een ervaringsdeskundige collega aanstelt en die vervolgens niet een gelijkwaardige plek in een team en geen steun geeft, dan kun je zeggen we doen het zo leuk, maar dan doe je eigenlijk niks. Die persoon haakt dan binnen de kortste keren af. Neem het serieus, dan gaat het heel veel opleveren.’

Moeilijk en frustrerend

‘Ik vind het prachtig om te zien hoeveel we kunnen betekenen voor mensen door het inzetten van vak- en ervaringsdeskundigheid. Dat is ontzettend fijn maar één team is niet voldoende. Er zijn zoveel gender jongeren in Nederland. De helft van onze instroom in Zaandam is altijd van buiten provincie Noord-Holland geweest, veel komen uit Zuid-Holland. Maar er is daar nog steeds geen team, dat vind ik moeilijk en frustrerend. Want de nood is nog altijd hoog. Een week van de diversiteit is daarom leuk, maar als het daarbij blijft dan is zonde. Het heeft alleen zin als het mensen aan het denken zet, als mensen zich gaan bedenken hoe ze hun werk kunnen verbeteren of hun producten kunnen aanpassen of de hele organisatie kunnen aanpassen.’

Depressie is vaak het gevolg van genderdysforie

‘Het gebeurt namelijk nog steeds dat bij ggz-cliënten, die binnenkomen met depressieve gevoelens én twijfel of ze man of vrouw zijn, eerst gefocust wordt op de depressie. Terwijl we langzamerhand weten dat die depressie in heel veel situaties het gevolg is van de genderdysforie en niet omgekeerd. Het leven met die gevoelens, het niet kunnen voldoen aan verwachtingen en geen toekomstperspectief hebben voor jezelf.

Wat cliënten nodig hebben is erkenning, steun bij hun zoektocht, goede informatie en hulp om de gevolgen van minderheidsstress en trauma te verminderen. Heel gewone ggz-zorg voor heel gewone mensen met een bijzonder persoonskenmerk. Die omslag moet gemaakt worden. Bedenk hoe het komt dat deze mensen serieuze psychische klachten hebben en breng mensen in contact met elkaar. Want als je geen rolmodel hebt, als je niemand in je omgeving hebt waar je aan kan spiegelen, dan is het leven een stuk moeilijker.’